Ngày 12/4/1980, Việt Nam chính thức trở thành thành viên ICAO – bước ngoặt lịch sử mở ra kỷ nguyên hội nhập toàn diện của hàng không dân dụng. Sau 45 năm, hàng không Việt Nam đã khẳng định vị thế trong cộng đồng quốc tế.

Gia nhập công ước quốc tế, hoàn thiện pháp luật, củng cố an toàn và an ninh hàng không

Một trong những thành tựu quan trọng kể từ khi Việt Nam gia nhập ICAO chính là việc tham gia và thực thi 28 điều ước quốc tế đa phương trong lĩnh vực hàng không dân dụng.

Đây là nền tảng pháp lý quan trọng, giúp hệ thống luật pháp hàng không Việt Nam từng bước hội nhập, tiệm cận với chuẩn mực toàn cầu.

Nổi bật trong số đó là Công ước Chicago 1944 – văn kiện nền tảng của ICAO, khẳng định nguyên tắc tôn trọng chủ quyền quốc gia đối với vùng trời, đặt ra những chuẩn mực đầu tiên về an toàn, an ninh, điều hành bay và hợp tác quốc tế.

Việc tham gia Công ước này đã đưa Việt Nam trở thành một phần của hệ thống pháp lý chung về hàng không toàn cầu.

Song song với đó là chuỗi công ước về phòng, chống can thiệp bất hợp pháp như Tokyo 1963, La Hay 1970, Montreal 1971 và Nghị định thư Montreal 1988. Đây được xem như “lá chắn pháp lý” chống khủng bố, chiếm đoạt, phá hoại hay bạo lực trên tàu bay và tại cảng hàng không.

Nhờ nội luật hóa những công ước này, Việt Nam đã từng bước xây dựng và hoàn thiện khung pháp lý chặt chẽ để bảo đảm an ninh hàng không, phù hợp với xu thế quốc tế.

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu, Việt Nam cũng tham gia Công ước Cape Town 2001 (năm 2014) – tạo điều kiện để các hãng hàng không nội địa tiếp cận nguồn vốn quốc tế trong hoạt động thuê, mua và thế chấp tàu bay.

Nhờ đó, các hãng như Vietnam Airlines, Vietjet, Bamboo Airways đã có cơ hội hiện đại hóa đội bay bằng những dòng tàu bay tiên tiến nhất thế giới.

Một dấu ấn quan trọng khác là Công ước Montreal 1999 (MC99) mà Việt Nam chính thức gia nhập năm 2018.

MC99 hiện đại hóa chế độ trách nhiệm của người vận chuyển, bảo vệ quyền lợi hành khách, hành lý và hàng hóa, đồng thời tạo môi trường kinh doanh minh bạch, bình đẳng giữa các hãng bay trong nước và quốc tế.

Việc thực thi đầy đủ các công ước trên, được nội luật hóa trong Luật Hàng không dân dụng Việt Nam, đã nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước, đồng thời củng cố uy tín của Việt Nam như một quốc gia tuân thủ nghiêm ngặt chuẩn mực ICAO.

Đặc biệt, trong đợt thanh sát an toàn hàng không toàn cầu (USOAP-CMA) năm 2024, ICAO đánh giá năng lực giám sát an toàn của Nhà chức trách hàng không Việt Nam đạt 78,14%, cao hơn mức trung bình toàn cầu 65%.

Trong đó, lĩnh vực bảo đảm hoạt động bay (ANS) đạt tới 91,8%, ngang tầm các quốc gia phát triển. Đây không chỉ là con số kỹ thuật, mà còn là minh chứng sống động cho sự trưởng thành sau 45 năm hội nhập ICAO – khẳng định uy tín quốc tế của hàng không Việt Nam, tạo nền tảng vững chắc để bước vào kỷ nguyên phát triển xanh, bền vững.

FAA phê chuẩn CAT 1, mở toang cánh cửa bay thẳng đến Mỹ

Cùng với hành lang pháp lý, thị trường vận tải hàng không Việt Nam cũng chứng kiến bước phát triển vượt bậc trong suốt 45 năm qua.

Từ một hệ thống nhỏ bé, hàng không Việt Nam ngày nay đã trở thành một trong những thị trường sôi động nhất khu vực châu Á – Thái Bình Dương.

Đến nay, Việt Nam đã ký kết 76 hiệp định và thỏa thuận hàng không song phương, đa phương, mở cơ sở pháp lý cho việc thiết lập, mở rộng mạng đường bay quốc tế. Nhờ chính sách mở cửa bầu trời và tự do hóa vận tải, hơn 70 hãng hàng không quốc tế từ khắp các châu lục đã hiện diện tại Việt Nam, trong đó có nhiều hãng hàng đầu thế giới.

Các sân bay quốc tế của Việt Nam hiện phục vụ hơn 40 triệu lượt hành khách và hơn 1 triệu tấn hàng hóa mỗi năm. Con số này phản ánh sức hấp dẫn của Việt Nam trong vai trò một điểm đến an toàn, giàu tiềm năng và hội nhập toàn diện.

Kết quả các đợt thanh sát của ICAO và Cục Hàng không Liên bang Hoa Kỳ (FAA) cũng khẳng định năng lực quản lý, giám sát an toàn của Việt Nam đạt chuẩn cao, đủ điều kiện khai thác các đường bay tới những thị trường khó tính nhất. Đây chính là “giấy thông hành” để hàng không Việt Nam tự tin mở rộng mạng bay liên lục địa, duy trì tốc độ tăng trưởng cao và trở thành một ngành kinh tế mũi nhọn.

Một trong những thành tựu mang tính bước ngoặt trong quá trình hội nhập quốc tế của hàng không Việt Nam là việc năm 2019, Cục Hàng không Liên bang Hoa Kỳ công nhận Việt Nam đạt Chuẩn loại 1 (CAT 1) theo Chương trình Đánh giá an toàn hàng không quốc tế (IASA).

CAT 1 là điều kiện tiên quyết để các hãng hàng không Việt Nam khai thác đường bay thẳng đến Mỹ – thị trường hàng không lớn và khắt khe nhất thế giới. Sau khi đạt CAT 1, Vietnam Airlines chính thức khai thác các chuyến bay thẳng thường lệ Hà Nội – San Francisco bằng đội tàu Boeing 787 và Airbus A350.

Tiếp theo đó, Bamboo Airways triển khai chuyến bay charter, xúc tiến kế hoạch mở rộng đến Los Angeles; Vietjet Air chuẩn bị cho chiến lược đường bay dài trong tương lai.

Không chỉ mang ý nghĩa kỹ thuật, CAT 1 còn có giá trị chiến lược về kinh tế, chính trị – ngoại giao và quản trị an toàn. Đây là minh chứng rõ nét cho 45 năm hội nhập ICAO, khẳng định Việt Nam đủ năng lực pháp lý, kỹ thuật và quản trị để mở đường bay thẳng xuyên lục địa.

Động lực chiến lược để Việt Nam hội nhập chuỗi cung ứng toàn cầu

Trong tiến trình hội nhập, Việt Nam đã phát triển mạng lưới 22 cảng hàng không, nhiều cảng đạt chuẩn quốc tế, nhờ sự định hướng từ các tiêu chuẩn và công ước ICAO.

Các dự án trọng điểm như Cảng hàng không quốc tế Long Thành với quy mô 100 triệu khách và 5 triệu tấn hàng hóa/năm hay Gia Bình ở miền Bắc, đang được xây dựng theo chuẩn ICAO, trở thành động lực chiến lược để Việt Nam hội nhập chuỗi cung ứng toàn cầu.

Song hành với đó, việc tham gia Công ước Cape Town 2001 đã mở hành lang pháp lý cho huy động vốn quốc tế, giúp triển khai những dự án hàng chục tỷ USD. Còn MC99 tạo niềm tin cho hãng quốc tế khi khai thác tại Việt Nam, gắn kết hạ tầng sân bay với chuỗi logistics toàn cầu.

Những dự án hạ tầng tầm cỡ thế giới không chỉ đáp ứng nhu cầu vận tải ngày càng tăng, mà còn thể hiện tầm vóc và khát vọng vươn tầm của hàng không Việt Nam.

Nếu hạ tầng sân bay là “nền móng”, thì đội bay chính là “bộ mặt” của hàng không Việt Nam trong hội nhập quốc tế.

Từ vài chục máy bay cũ kỹ thời kỳ đầu, đến nay các hãng Việt Nam đang khai thác hơn 200 tàu bay hiện đại, bao gồm Airbus A350-900, Boeing 787 Dreamliner, cùng các dòng tầm trung như A321neo, B737 MAX.

Việt Nam đã xây dựng hệ thống cơ sở bảo dưỡng đạt chuẩn quốc tế (Part-145), có khả năng thực hiện kiểm tra từ cấp độ cơ bản đến đại tu nhiều hạng mục cho các dòng máy bay hiện đại. Điều này giúp giảm chi phí thuê dịch vụ nước ngoài, chủ động kiểm soát an toàn kỹ thuật và đáp ứng yêu cầu khắt khe từ các thị trường Mỹ, châu Âu.

Mỗi chuyến bay an toàn, đúng chuẩn ICAO không chỉ mang lại lợi ích kinh tế, mà còn là hình ảnh đại diện cho một đất nước đổi mới, năng động, vươn tầm thế giới.

Nhìn lại chặng đường 45 năm gia nhập ICAO, hàng không Việt Nam đã tạo dựng một diện mạo mới: hệ thống pháp luật tiệm cận chuẩn quốc tế, thị trường vận tải hội nhập sâu rộng, hạ tầng và đội bay hiện đại, năng lực giám sát an toàn được công nhận toàn cầu.

Trong giai đoạn tới, với tầm nhìn “xanh – bền vững – hội nhập sâu rộng”, hàng không Việt Nam sẽ tiếp tục cất cánh, góp phần hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước, đồng thời khẳng định vai trò một thành viên chủ động, tích cực và có trách nhiệm của ICAO trong cộng đồng quốc tế.